Ακρωτήριο από το ναό του Θερμίου Απόλλωνος

Ακρωτήριο με τη μορφή Σφίγγας από το ναό του Θερμίου Απόλλωνος. Αρχαιολογικό Μουσείο Θέρμου

Ο Θέρμος ήταν η σημαντικότερη πόλη της αρχαίας Αιτωλίας και η έδρα της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Στη θέση του μετά το 1843 δημιουργήθηκε το χωριό Κεφαλόβρυσο από κατοίκους των γύρω χωριών, το οποίο αργότερα υιοθέτησε το όνομα της αρχαίας πόλεως στο ουδέτερο γένος: το Θέρμο. Ενάμισυ χιλιόμετρο έξω από το σύγχρονο χωριό βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του αρχαίου Θέρμου. Στο βορειότερο μέρος του χώρου βρίσκεται ο ναός του Θερμίου Απόλλωνος. Κτίσθηκε αρχικώς το 620 π.Χ. και καταστράφηκε το 218 π.Χ. για να ανοικοδομηθεί αμέσως μετά, εν μέρει με υλικό άλλων κατεστραμμένων κτιρίων, διατηρώντας το αρχικό του σχήμα και τις ίδιες διαστάσεις 38,20 Χ 12,10 μ. Ήταν περίπτερος με 15 Χ 6 κίονες. Είχε σηκό και οπισθόδομο, αλλά όχι και πρόναο. Μεσαία σειρά δέκα κιόνων στήριζε την ξύλινη στέγη. Οι κίονες ήταν πάντοτε ξύλινοι, εκτός από τον κατώτερο σπόνδυλο, και οι τοίχοι, εκτός της λίθινης βάσης τους, από ωμές πλίνθους. Σημαντική είναι η πήλινη κεράμωση και οι πήλινες ζωγραφιστές πλάκες που επένδυαν τα ξύλινα στοιχεία του θριγκού. Στα άκρα της στέγης υπήρχαν υδρορρόες με μορφές εναλλάξ κεφαλής ανδρός και λέοντος και ανάμεσα τους ακροκέραμα με γυναικεία πρόσωπα. Οι πήλινες μετόπες με μυθολογικές ζωγραφικές παραστάσεις και θέματα της προολυμπιακής κυρίως θρησκείας (γοργόνειον, Σφίγγα, κυνηγό (Ηρακλή;), Περσέα, Αηδόνα και Χελιδόνα κ.ά.) είναι εξαίρετα έργα τέχνης του τέλους του 7ου αι. π.Χ. Τα πήλινα αρχιτεκτονικά αυτά μέλη αποτελούν ιδιαιτερότητα της δυτικής Ελλάδας (Μουσείο Θέρμου και Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο). Η αργειακή επίδραση που παρατηρείται στα ακροκέραμα και τις υδρορρόες δείχνει τις εξωτερικές σχέσεις των Αιτωλών εκείνης της εποχής.