Βόλτα στην Αμαλιάδα

Η Αμαλιάδα είναι σχεδόν επίπεδη, οπότε προσφέρεται για ποδήλατο. Δίπλα στο μοντέρνο ποδήλατο του πιτσιρικά παρκαρισμένο χωρίς κόμπλεξ το πανάρχαιο Bismarck του χωρικού

Εμβληματική οικία στη γωνία των οδών Κοραή και Αρχαίας Ήλιδος. Πωλητήριο, αλλά αβέβαιο μέλλον

Συνηθισμένη για την περιοχή στέγη με κεραμίδια τύπου Μασσαλίας και το χαρακτηριστικό εξαερισμό

Μπαλκόνι των αρχών του 20ού αιώνα, δορυφορικό πιάτο του 21ου

Μοντερνισμός: ηλεκτρικόν αρτοποιείον και τριψήφιο τηλέφωνο

Στο νότιο άκρο του ηλειακού κάμπου απλώνεται η Αμαλιάδα, δεύτερη σε μέγεθος πόλη της Ηλείας. Σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την αρχαία πρωτεύουσα Ήλιδα και από το βυζαντινό οικισμό της Πλατυτέρας (Φραγκαβίλλα), συνοικίσθηκε μετά την Απελευθέρωση στη θέση των χωριών Καλλίτσα και Δερβίς Τσελεπή, με την έλευση πληθυσμών από τη Βυτίνα και άλλα χωριά της Γορτυνίας. Ο πληθυσμός των δύο παλαιών χωριών προήλθε από Αιγύπτιους και άλλους Άραβες, υπολείμματα της στρατιάς του Δαμάτ Αλή πασά που είχε ανακαταλάβει από τους Βενετούς το Μωριά το 1715. Αυτοί είχαν συνάψει γάμους με ντόπιες σκλαβωμένες γυναίκες. Μετά την Επανάσταση οι κάτοικοι αυτών και άλλων γειτονικών μουσουλμανικών χωριών εκχριστιανίσθηκαν και παρέμειναν στην περιοχή, όπου δέχθηκαν, όχι χωρίς προστριβές, τους Γορτυνίους εποίκους.

Το πιο κοινό σχέδιο στα μπαλκόνια της πόλεως

Η εκδοχή του σε φεγγίτες θύρας εισόδου και ρόπτρο Αρ Ντεκώ

Το κλασσικό χεράκι σε νεώτερη εκτέλεση από μπρούντζο

Ανακαινισμένο νεοκλασσικό με τα τυπικά διακοσμητικά στοιχεία του 19ου αιώνα

Η χρονολογία κτίσεως όμως, το 1908

Η πόλη αγαπήθηκε από τους πρώτους Βασιλείς της Ελλάδος  Όθωνα και Αμαλία, ωστόσο το όνομά της το έλαβε επισήμως μετά την έξωση της βαυαρικής δυναστείας. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε σημαντικά με την προσέλευση νέων κατοίκων, προερχομένων από τις ορεινές επαρχίες Γορτυνίας και Καλαβρύτων, καθώς και από τα γειτονικά Επτάνησα. Σε αυτούς θα προστεθούν αργότερα και Μικρασιάτες πρόσφυγες, ενώ το κύμα της αστυφιλίας θα δώσει στην πόλη το σημερινό της μέγεθος, προσελκύοντας κατοίκους των χωριών της ημιορεινής και ορεινής κυρίως Ηλείας.

Μνημείο αφιερωμένο στους πεσόντεες των δεκαετών πολέμων 1912 - 1922, έργο του γλύπτη Γεωργίου Δημητριάδη

Σύγχρονο γλυπτό του γλύπτη Δημήτρη Αρμακόλα

Η ανάπτυξή της θα συνδεθεί με την πρόοδο του ηλειακού κάμπου, του οποίου αποτελεί το εμπορικό κέντρο. Ωστόσο αυτή θα έρθει με καθυστέρηση, σε σχέση με την πρωτεύουσα Πύργο και με τη γειτονική Πάτρα. Στις πρώτες δεκαετίες πάντως του εικοστού αιώνα παίρνει όψη ωραίας επαρχιακής πόλεως. Η ευημερία δεν θα κρατήσει πολύ. Οι πόλεμοι και ο εμφύλιος, καθώς και η μετανάστευση, θα ρίξουν την πόλη σε παρατεταμένη παρακμή, από την οποία πασχίζει τα τελευταία χρόνια να ξεφύγει. Στα βήματα προόδου που κάνει, παρουσιάζονται δύσκολα εμπόδια: οι σεισμοί και η αδιαφορία του ελληνικού κράτους προς την Ηλεία, που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο χαμηλό επίπεδο του ντόπιου πολιτικού κατεστημένου.