Παρασκευή 21 Σεπτεμβρίου 2012

«Θησεύς σώζων την Ιπποδάμειαν» στην πλατεία Βικτωρίας

Ένα από τα σημαντικότερα έργα υπαίθριας γλυπτικής του εικοστού αιώνα στην Αθήνα κοσμεί την πλατεία Βικτωρίας. Πρόκειται για το σύμπλεγμα «Θησεύς σώζων την Ιπποδάμειαν»

Το γλυπτό, σύμφωνα με το μύθο, απεικονίζει τον ήρωα των Αθηνών Θησέα να σώζει την πανέμορφη Ιπποδάμεια, σύζυγο του βασιλιά των Λαπιθών Πειρίθου, από το μεθυσμένο Κένταυρο Ευρυτίωνα. Ο Κένταυρος έχει ανασηκωθεί στα πίσω του πόδια, με το αριστερό του χέρι σφίγγει την απελπισμένη Ιπποδάμεια και με το δεξιό κρατάει μία πέτρα, με την οποία προσπαθεί να χτυπήσει το Θησέα. Αυτός προσπαθεί να τον καταβάλει, κρατώντας με το αριστερό του χέρι το πόδι του Κενταύρου και τραβώντας τον από τα μαλλιά με το δεξί. Το μέγεθος του Κενταύρου αντισταθμίζεται από τη ρώμη του ήρωα. Πεσμένη στο έδαφος μία ακόλουθος της Ιπποδάμειας παρακολουθεί ανήμπορη τη σκηνή

Η Ιπποδάμεια εμφανίζεται με διάδημα στην κεφαλή και σχεδόν γυμνή, λόγω της δύναμης με την οποία την άρπαξε ο Ευρυτίων. Το σώμα της συσπάται, σε μία προσπάθεια να ξεφύγει από το μεθυσμένο απαγωγέα της

Τα περιστέρια της πλατείας παρακολουθούν αμέριμνα την ένταση της πάλης μεταξύ του ανθρώπου και του τέρατος. Πίσω τους ένα δάσος από κεραίες της σύγχρονης Αθήνας

Το γλυπτό είναι διάτρητο από σφαίρες, πιθανώς από την εποχή του Εμφυλίου

Περιστέρια φωλιάζουν στις κοιλότητες του αγάλματος και ρυπαίνουν την επιφάνεια του μπρούντζου με τα περιττώματά τους

Το σύμπλεγμα είναι διάτρητο από σφαίρες


Οι σφαίρες πρέπει να ρίχθηκαν από μικρή απόσταση, αφού διαπέρασαν το γλυπτό. Εδώ οι πύλες εξόδου στην κοιλιά του Κενταύρου

Το γλυπτό φιλοτεχνήθηκε στο Βερολίνο το 1906 από το Γερμανό γλύπτη Γιοχάνες Πφουλ (Johannes Pfuhl, 1846 - 1914) και κατασκευάσθηκε το 1908 από γαλβανισμένο μπρούντζο σε εργοστάσιο της Γερμανίας.

Το χάλκινο γλυπτό αγοράστηκε το 1924 έναντι 75.075 δραχμών, δωρήθηκε στο Δήμο Αθηναίων και τοποθετήθηκε αρχικά στην Πλατεία Συντάγματος. Κατά την τοποθέτησή του απαιτήθηκε βαθύτερη θεμελίωση μέχρι την ανεύρεση στερεού εδάφους, με αποτέλεσμα την υπέρβαση της αρχικής δαπάνης των 24.960 δραχμών κατά 7.000 επιπλέον δραχμές

Αλλά και για αυτήν την τοποθέτηση υπήρξαν προβληματισμοί. Σε δημοσίευμα της εποχής ασκήθηκε κριτική από τον Ιωάννη Δραγάτση, έφορο Αρχαιοτήτων Πειραιώς, για τη συνολική τοποθέτηση. Η πλατεία Συντάγματος θεωρήθηκε ακατάλληλη, αφού σύμφωνα με τη γνώμη του τα διακοσμητικά έργα είχαν θέση σε κήπους, ενώ στο κέντρο των Αθηνών ήταν προτιμότερο να ανεγείρονται ανδριάντες από το ελληνικό Πάνθεον. Η διαδεδομένη αυτή αντίληψη οδήγησε πιθανώς στη μεταφορά του γλυπτού το 1938 στην πλατεία Κυριακού (σημερινή πλατεία Βικτωρίας).

Η όλη γλυπτική κατασκευή στηρίζεται σε μαρμάρινη βάση οκταγωνικού σχήματος, όπου υπάρχει η εγχάρακτη επιγραφή «ΘΗΣΕΥΣ ΣΩΖΩΝ ΤΗΝ ΙΠΠΟΔΑΜΕΙΑΝ. ΕΡΓΟΝ Ι. ΠΦΟΥΛ»


Άποψη της πλατείας Βικτωρίας από την οδό Γ' Σεπτεμβρίου

Η πλατεία Συντάγματος από την οδό Βασιλίσσης Αμαλίας προς την Ερμού. Διακρίνονται αλέες που δεν υπάρχουν σήμερα, το σιντριβάνι και στο κάτω μέρος το σύμπλεγμα του Θησέα

Το κάτω τμήμα της πλατείας Συντάγματος προς την οδό Βασιλέως Γεωργίου Α'. Δεξιά διακρίνεται το μπρούντζινο σύμπλεγμα. Είναι τοποθετημένο έτσι ώστε η καλή του πλευρά, αυτή με το Θησέα, να βρίσκεται προς τα δυτικά, δηλαδή προς την οδό Ερμού. Με αρχή τη μετακίνηση του εξαιρετικού γλυπτού και με κορύφωση την κατεδάφιση των κτηρίων της πλατείας και την αντικατάστασή τους από τσιμεντένια τέρατα, η κεντρική πλατεία της πρωτεύουσας μεταμορφώθηκε από μία ωραία ευρωπαϊκή πλατεία σε κόλαση τσιμέντου και άγχους.
Η σύγχρονη Ιπποδάμεια - Αθήνα περιμένει το νέο Θησέα που θα την απελευθερώσει από τον Ευρυτίωνα του μπετού και των συμφερόντων




Ο Σεπτέμβριος «Εις το Αττικόν ημερολόγιον ήτο ο τρίτος κατά σειράν μην και ελέγετο Βοηδρομιών (15 Σεπτεμβρίου - 15 Οκτωβρίου), διότι την 6ην ή 7ην ημέραν του εωρτάζετο μετά πανηγύρεων και αγώνων η δημοφιλής εορτή των Βοηδρομίων εις τιμήν του Βοηδρομίου Απόλλωνος. Ο Πλούταρχος («Θησεύς», κεφ.27) αποδίδει την ίδρυσιν της εορτής αυτής εις τον Θησέα εις ανάμνησιν της νικηφόρου μάχης του κατά των Αμαζόνων. Κατά τη μυθολογίαν, ο Θησεύς και ο Ηρακλής εξεστράτευσαν κατά του μυθολογικού έθνους των Αμαζόνων, το οποίον ευρίσκετο εις τα παράλια της Καυκασίας και απετελείτο μόνον από γυναίκες, δια να αρπάσουν την ζώνην της βασιλίσσης των Ιππολύτης, η οποία ήτο θυγάτηρ του Άρεως. Ένεκα τούτου αι Αμαζόνες, αι οποίαι ήσαν περίφημοι δια την ανδρείαν των, και εμάχοντο συνήθως έφιπποι, επήλθον μετά της βασιλίσσης των κατά των Αθηνών και κατά την γενομένην μάχην ηττήθησαν, η δε βασίλισσά των εφονεύθη και ετάφη παρά τα Μέγαρα.
(Φιλίππου Βρετάκου, «Οι δώδεκα μήνες του έτους και αι κυριώτεραι εορταί των»)

3 σχόλια:

Θανάσης Καραμπότσος είπε...

Αγαπητέ "Συλλέκτη", με χαρά είδα τη σελίδα σου και σου εύχομαι καλές διαδρομές. Θα ήθελα, αν μου επιτρέπεις, να παρέμβω σε κάτι που διάβασα αναφορικά με την Ιπποδάμεια στην πλατεία Βικτώριας, επειδή είμαι ένας από τους συντελεστές του έργου συντήρησης που έγινε τελευταία (είμαι συντηρητής αρχαιοτήτων, στο ΤΕΙ Αθήνας). Αναφέρεις ότι έχει κατασκευαστεί με γαλβανισμένο μπρούτζο. Ο σωστός όρος είναι: το έργο είναι κατασκευασμένο με χαλκό, με τη μέθοδο της ηλεκτρόλυσης (γαλβανοπλαστική). Και πάλι ευχές για το ξεκίνημά σου.

Ο Συλλέκτης είπε...

Ευχαριστώ πολύ για την παρατήρηση και τις ευχές.
Ζηλεύω πολύ το επάγγελμά σας και μετανοιώνω που δεν το ακολούθησα.

Ανώνυμος είπε...

Προφανώς οι τρύπες από τις σφαίρες έγιναν την εποχή των Δεκεμβριανών από τους αμόρφωτους ΕΛΑΣιτες αντάρτες που κατέβηκαν από τα βουνά γεμάτοι με μίσος για τον αστικό τρόπο ζωής και τους αστούς γενικότερα.