Πολυγνώτου 13 Ριζόκαστρο: πρώην οικία Κωλέττη, μελλοντικό Μουσείο Καβάφη

Η οικία Κωλέττη όπως είναι σήμερα. Οι εξωτερικές επιχρίσεις έχουν μείνει ημιτελείς και στο εσωτερικό επικρατεί ακόμη χάος. Τα αντίγραφα των πήλινων διασκοσμητικών, μια και τα πρωτότυπα έχουν αποσπασθεί, ίσως βρίσκονται σε καμμία αποθήκη. Ίσως πάλι απλώς δεν υπάρχουν 

Η πήλινη γυναικεία μορφή παραμένει στη θέση της για ένα πολύ απλό λόγο: είναι ενσωματωμένη στον τοίχο και για να αφαιρεθεί πρέπει να σπάσει. Μαζί με αυτήν διατηρήθηκε η κόγχη με την κορνίζα και το αρχικό γαλάζιο χρώμα 

Φαίνεται πως από παλιά οι πρόποδες της Ακροπόλεως προσελκύουν φαύλους πολιτικούς. Πρώτος εξ αυτών, ο πρώτος πρωθυπουργός του ελληνικού κράτους Ιωάννης Κωλέττης, εγκαινίασε αυτή την παράδοση. Βλάχος καταγόμενος από το Συρράκο των Ιωαννίνων, σύμφωνα με την παράδοση ήταν το παιδί για το οποίο ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός είχε προφητεύσει το 1777 ότι «το παιδί αυτό θα προκόψη, θα κυβερνήση την Ελλάδα και θα δοξασθή». Αρχικά εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα και ασχολήθηκε με το εμπόριο. Ακολούθως μετέβη στην Πίζα της Ιταλίας, όπου σπούδασε ιατρική. Μετά την επάνοδό του στα Ιωάννινα έγινε ο προσωπικός ιατρός του γιου του Αλή Πασά Μουχτάρ, θέση που του εξασφάλισε κύρος και τη δυνατότητα να μυήσει στη Φιλική Εταιρεία σημαίνοντες Έλληνες στρατιωτικούς της αυλής του Αλή. 

Περίτεχνα διακοσμημένο με αντικριστούς γρύπες το ξύλινο χαγιάτι του πρώτου ορόφου στέκει ακόμη, αλλά σε κακή κατάσταση. Πιθανότατα θα χρειαστεί να αντικατασταθεί από αντίγραφο 

Το κεντρικό τμήμα της προσόψεως που απολήγει σε αέτωμα. Δυσοίωνο το μήνυμα που εκπέμπουν οι εγκαταλελειμμένες σκαλωσιές για τη συνέχιση των εργασιών

Η αποτυχία της επαναστάσεως στο Συρράκο και τους Καλαρρύτες και η καταστροφή των δύο χωριών τον ώθησε στο Μεσολόγγι και ακολούθως στην Πελοπόννησο, όπου αναμίχθηκε ενεργά με την πολιτική. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου η Πελοπόννησος υπέφερε τα πάνδεινα εξ αιτίας του. Η ίδια η Επανάσταση κόντεψε να καταπνιγεί εξ αιτίας των ραδιουργιών αυτού, του Κουντουριώτη και του Μαυροκορδάτου, όπως μαρτυρούν τα απομνημονεύματα πρωταγωνιστών εκείνης της περιόδου. Ο Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί του Μοριά βρέθηκαν φυλακισμένοι στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία της Ύδρας. Μόνο όταν αποβιβάστηκε ο Ιμπραήμ και άρχισε να λεηλατεί την Πελοπόννησο, αναγκάστηκαν να τους αποφυλακίσουν και να τους δώσουν τα παλιά αξιώματα.  

Πήλινος κρατήρας στην αυλή

Η θέα προς το Κάστρο των Αθηνών είναι εντυπωσιακή. Από την αρχαιότητα αυτός ο βράχος είναι συνδεδεμένος με οικονομικά σκάνδαλα. Η ανέγερση του Παρθενώνα συνδέεται με την κατάχρηση του συμμαχικού ταμείου της Δήλου από τους Αθηναίους. Αναβίωσή της είναι η φαυλοκρατία που εγκαθίδρυσε στην πολιτική του νεοελληνικού κράτους ο Ιωάννης Κωλέττης. Τότε ήταν η οδός Πολυγνώτου. Αργότερα ήρθε η Αγράμπελης, η Διονυσίου Αρεοπαγίτου και άλλα «κολόσπιτα», κατά τη ρήση του μακαρίτη Βαγγέλη Γιαννόπουλου

Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης γράφει στα Απομνημονεύματά του σχετικά με την απόπειρα δολοφονίας κατά του Οδυσσέα Ανδρούτσου το 1822 και άλλες ραδιουργίες κατά του Ανδρούτσου την ίδια περίοδο: «Σ’ αυτά όλα έφταιγε ο Κωλέττης. Από τον Αλήπασσα - ήταν γιατρός του Μουχτάρπασσα - γνώριζε τον Δυσσέα τι νου είχε, ήταν ο καλύτερος απ' όλους τους άλλους στρατιωτικούς. Δεν μπορούσε να τον παίξη αυτόν ο Κωλέττης. Κι ήθελε να τον βγάλη από τη μέση και να κάμη τους δικούς του σκοπούς. Ο Κωλέττης είναι από τους Καλαρρύτες. Όταν χαλάστηκαν οι Καλαρρύτες από τους Τούρκους πέρασε από το Γώγο κι αλλουνούς αρχηγούς της δυτικής Ελλάδος και πήρε συστατικά εις την Κυβέρνησιν ότι γνωρίζαμε αυτόν και τον κάναμε αντιπρόσωπό μας. Οι Πελοποννήσιοι και οι άλλοι άμαθοι και άπραγοι στα πολιτικά, τότε αυτός, πανούργος, ενώθη με τους ξεκλησμένους ανθρώπους κι έπαιξε την πατρίδα όπως ήταν η όρεξή του. Μαθητής των Τούρκων και κατεξοχή του τυράγνου Αλήπασσα, τέτοια φώτα σαν εκείνου θα δώση εις την πατρίδα και τέτοια έργα να ‘νεργήση. Όταν κιντυνεύη η πατρίς, αυτός κατατρέχει τους άξιους ανθρώπους, τους κατατρέχει αυτός και οι φίλοι του, οπού 'ναι Αργειοπαγίτες.»
 

Η οικία του Ιωάννη Κωλέττη, περιτριγυρισμένη από αιωνόβια κυπαρίσσια, φοίνικες και νεραντζιές Ο Πολύγνωτος, ζωγράφος καταγόμενος από τη Θάσο, εργάστηκε στην Αθήνα όχι για τα χρήματα, αλλά εξαιτίας των ευγενών αισθημάτων του προς τους Αθηναίους. Ο πρώτος Νεοέλληνας πρωθυπουργός που έκτισε το σπίτι του στην οδό Πολυγνώτου, μάλλον δεν είχε ιδέα από ποιον πήρε ο δρόμος το όνομά του   

Φωτογραφία που απεικονίζει την οικία σε καλή κατάσταση, με το ξύλινο χαγιάτι, τις μπαλουστράδες του δώματος, τα ακροκέραμα και κυρίως τα εντυπωσιακά ακρωτήρια του αετώματος, των οποίων η τύχη αγνοείται. Θα την ξαναδούμε άραγε έτσι ποτέ;

Άποψη από τα δυτικά, από τον νεοανεσκαμμένο χώρο της αρχαίας Αγοράς. Διακρίνεται το γαλάζιο χρώμα της κόγχης

Ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος που έδινε αρχοντιά στην οικία του πρωθυπουργού. Από τα μεγάλα παράθυρα της οικίας ίσως μπορούσε ο περαστικός να δεί και την περίφημη μαϊμού του Κωλέττη

Η πρόσοψη της οικίας σχεδόν σε όλο το ύψος της

Η πίσω όψη της οικίας, από την αρχαία Αγορά. Ο δρόμος που περνούσε ακριβώς δίπλα, προς τα δυτικά, ήταν η οδός των Παναθηναίων 

Η ίδια όψη σήμερα. Οι εγκαταλελειμμένες σκαλωσιές ήταν δωρεάν βοήθεια στους γκραφιτάδες, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο...

Η περίοδος του Ιωάννη Καποδίστρια αλλά και αυτή που ακολούθησε μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, τον βρίσκουν σε καίριες θέσεις και σχεδόν πάντα με το ρόλο του δολοπλόκου. Ο διορισμός του ως Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου (πρωθυπουργού) την 31η Μαΐου 1834 συνδέεται με τη μεταφορά της Πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Μετά την οκταετή παραμονή του στη Γαλλία ως πρεσβευτής, επέστρεψε στην Αθήνα και σε αυτό που σήμερα λέμε «κεντρική πολιτική σκηνή». Καταγόμενος ο ίδιος από τον αλύτρωτο Ελληνισμό, υποστήριξε το 1844 την ισότητα μεταξύ ελεύθερων και αλύτρωτων Ελλήνων και έθεσε τα θεμέλια του σαθρού οικοδομήματος της Μεγάλης Ιδέας, που κατέληξε ογδόντα χρόνια μετά στην επέκταση των εδαφών του ελληνικού κράτους και στη μεγαλύτερη ανέκαθεν συρρίκνωση του Ελληνισμού με την απώλεια της Μικράς Ασίας.

Απεικόνιση από λαϊκό ζωγράφο, όπου αποτυπώνονται τα χρώματα της οικίας

Δύο ήταν οι πρωθυπουργικές του θητείες: η πρώτη ως Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου από το Μάιο του 1834 έως το Μάιο του 1835 και η δεύτερη ως συνταγματικού Πρωθυπουργού από τον Αύγουστο του 1844 έως το τέλος Αυγούστου του 1847, οπότε και πέθανε από πυελονεφρίτιδα στην οικία του της οδού Πολυγνώτου. Την οικία αυτή έκτισε κατά τη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας, από την οποία απέκτησε μεγάλη περιουσία, που υπολογίζεται σε 630.000 δραχμές της εποχής. Ο Ευάγγελος Κοροβίνης στο βιβλίο του «Η Νεοελληνική Φαυλοκρατία» τον χαρακτηρίζει με τα μελανότερα χρώματα, επειδή θεωρεί ότι εισήγαγε τη διαφθορά στο ελληνικό πολιτικό σύστημα, δεδομένου ότι υπήρξε ο πρώτος Έλληνας πολιτικός, ο οποίος διαχειριζόμενος τα κοινά απέκτησε μεγάλη περιουσία. Επιπλέον χαρακτηριστικά σημειώνεται ότι: «Ο Κωλέττης μέχρι αργά το απόγευμα ασχολείτο με τη διεκπεραίωση ρουσφετιών πρώτα στην κατοικία του και μετά στην έδρα της κυβερνήσεως. Στη διάρκεια των υπηρεσιακών συσκέψεων συνήθως κοιμόταν, ενώ απουσίαζε συστηματικά από τις συνεδριάσεις της Βουλής».

Φωτογραφία του Ιωάννη Κωλέττη σε μεγάλη ηλικία με φράγκικη ενδυμασία. Η περίφημη μαϊμού του ήταν δώρο ενός φίλου από το εξωτερικό. Το εξωτικό ζώο και ο κύρης του είχαν αναπτύξει αμοιβαία συμπάθεια. Φαίνεται ότι ταίριαζαν και στην κατεργαριά. Οι επισκέπτες της πρωθυπουργικής κατοικίας έπεφταν θύματα του ενοχλητικού διπόδου, το οποίο τους άρπαζε τα καπέλα, τα γάντια και τα μπαστούνια και τα έκρυβε, οπότε αυτοί αναγκάζονταν να τρέχουν στο σαλόνι για να μαζέψουν τα πράγματά τους. Τότε ο πρωθυπουργός, μετά την ικανοποίηση του ρουσφετιού έσωζε τους επισκέπτες του από το διαβολικό ζώο, εμφανιζόμενος σε αυτούς δύο φορές σωτήρας. Από τότε κάθε ενοχλητικός τύπος ονομάζεται «μαϊμού του Κωλέττη».    

Το τέλος της πολιτικής του σταδιοδρομίας και του ρόλου της οικίας του ως κέντρου διεκπεραιώσεως ρουσφετιών συμπίπτει με το θάνατό του στις 31 Αυγούστου 1847. Γράφει ο κουμπάρος του Στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματα του για το θάνατο του πατριδοκάπηλου Κωλέττη: «Τότε έβγαλαν και το σώμα του Κωλέττη άλιωτο από τον τάφο του. Αφού αρρώστησε ο γκενεράλ Κωλέττης και φώναζε νύχτα και ημέρα και βάβιξε και γκάριξε και βγήκε η ψυχή του, κοντά σε τρία χρόνια θέλησαν οι συγγενείς να τον ξεχώσουν, και τον βγάνουν καθώς τον θάψαν... Μόνο τα μάτια του ήταν βουλιασμένα... ότι έβλεπαν τις πράξεις οπού 'κανε δια την πατρίδα και θρησκεία του και τόσους άδικους φόνους αγωνιστών... και πόσες μείναν χήρες κι ορφανά (εξαιτίας του)... Ο Κωλέττης είχε συνάξει όλους τους κακούργους της κοινωνίας απ' ούλες τις τάξεις και τους βοήθαγε με τα πλούτη της πατρίδας και με τις θέσες. Και ξεμάκρυνε και κατάτρεξε όλους τους τίμιους ανθρώπους».

Φωτογραφία του Κωνσταντίνου Καβάφη τραβηγμένη στην Αλεξάνδρεια γύρω στο 1890

Το τελευταίο ελληνικό διαβατήριο του Αλεξανδρινού ποιητή από το 1932, ένα χρόνο πριν το θάνατό του, είναι ένα από τα πολλά εκθέματα που θα περιλαμβάνει το Μουσείο Καβάφη

Έκτοτε οι όμορφη νεοκλασσική οικία με το αέτωμα και την κόρη στην πρόσοψη παρήκμασε σταδιακά, μέχρι την αγορά της από το Υπουργείο Πολιτισμού επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη, προκειμένου να σωθεί από την κατάρρευση. Πολλούς υπουργούς άλλαξε το κατ' ευφημισμόν υπουργείο του πολιτισμού μας, κανένας όμως δεν ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο ακίνητο μέχρι τον Παύλο Γερουλάνο, ο οποίος τον Οκτώβριο του 2009 το παραχώρησε στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, το οποίο με την οικονομική υποστήριξη του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου επρόκειτο μέσα σε ενάμιση χρόνο να αναστηλώσει την οικία και να τη μετατρέψει σε Μουσείο Καβάφη. Αφού το Ελληνικό Κράτος αποφάσισε ότι δεν θέλει να θυμάται τον πατέρα της πολιτικής διαφθοράς, η επιλογή του μεγάλου μας ποιητή ήταν η καλύτερη δυνατή. 
Σαν σήμερα το 1863 ο Κωνσταντίνος Καβάφης ερχόταν στη ζωή. Σαν σήμερα το 1933 έφευγε από τη ζωή, έχοντας κατακτήσει μία λαμπρή θέση στο πάνθεον των μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών. Σήμερα το Μουσείο του στην οδό Πολυγνώτου θα έπρεπε να συμπληρώνει ένα χρόνο λειτουργίας. Όμως είναι μακρύς ακόμη ο δρόμος...     

Δεκατέσσερεις

Πειραιώτικος Ερμής

Το 14 είναι ο τυχερός μου αριθμός και μόλις οι συλλέκτες φίλοι που παρακολουθούν αυτό το ιστολόγιο έφθασαν αυτό τον αριθμό, αισθάνομαι την ανάγκη να τους ευχαριστήσω όλους, από τον Αλέξανδρο που ήταν ο πρώτος, μέχρι τον Acro kerama που μπήκε στην παρέα μας σήμερα. Ευχαριστώ τους φίλους μου που με στηρίζουν με την παρουσία τους, αλλά και όσους δεν γνωρίζω προσωπικά.

Ελπίζω οι αναρτήσεις του ιστολογίου να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες σας και στο μέλλον και σύντομα η παρέα μας να μεγαλώσει περισσότερο!

Αντιγραφή παλαιών και δημιουργία νέων ακροκεράμων

Ψάχνοντας στο Διαδίκτυο βρήκα τυχαία αυτό το σχέδιο ρωμαϊκού ακροκεράμου, το οποίο επιβεβαίωσε τις υποψίες μου ότι θα ήταν πανεύκολο, με βάση την τεχνολογία που έχουν οι αρχιτέκτονες στη διάθεσή τους, να αντιγραφούν ακριβώς τα παλαιά σχέδια ακροκεράμων, αλλά και να δημιουργηθούν νέα σχέδια της ίδιας ποιότητας με εκείνα που μας κληροδότησε ο δέκατος ένατος αιώνας.

Είναι κρίμα οι αναπαλαιώσεις να περιλαμβάνουν τόσο κακής ποιότητας νέα ακροκέραμα, ή στην καλύτερη περίπτωση να γίνεται τυχαία λήψη κομματιών από τις μάντρες και να δημιουργούνται σκεπές ποτ-πουρί. Είναι πολύ ωραίο για το φωτογράφο να ανακαλύπτει σκεπές με μικρές συλλογές διαφορετικών ακροκεράμων, αλλά δεν είναι αντάξιο πολλών μνημειωδών κτηρίων της χώρας, ούτε ανταποκρίνεται στην αρχιτεκτονική και κεραμευτική παράδοση κάθε πόλεως. 

Οι τεχνίτες εκείνης της εποχής και κυρίως εκείνης της νοοτροπίας χάνονται εντός ολίγου οριστικά. Οι επόμενες αναπαλαιώσεις μάλλον θα περιλαμβάνουν αντί για πήλινα, πλαστικά ακροκέραμα και πηλοτεχνήματα. Ήδη αυτό συνέβη με τα αγάλματα του Μεγάρου Σταθάτου στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας. Και αυτό είναι πραγματικά άδικο για την αρχιτεκτονική μας κληρονομιά. Μετά τα τσιμεντένια γλυπτά της Ακροπόλεως, θα έχουμε και νεοκλασσικά αγάλματα από συνθετικά υλικά;

Εδώ έγκειται η χρησιμότητα των συλλεκτών, οι οποίοι έχουν διασώσει και διαφυλάξει από τα μπάζα των κατεδαφίσεων πραγματικά αριστουργήματα. Με ένα τρισδιάστατο σκαν, με τη βοήθεια του Autocad και με τη χρήση καλουπιών νέας τεχνολογίας, τα οποία θα λαμβάνουν υπ' όψιν τη συρρίκνωση του πηλού κατά την ξήρανση, η κεραμουργία μπορεί να επιβιώσει και στους επόμενους αιώνες.

Το ερώτημα δεν είναι αν μπορούμε, αλλά αν θέλουμε!

Αιόλου 27Α: «Ξενοδοχείον Εμπορικόν», λίγο πριν την ανακαίνιση

Απλά ανθέμια με ανάγλυφα τα αρχαιοπρεπή γράμματα Σ Μ στην πλίνθο κοσμούν το γείσο, εδραζόμενα επί επιπέδων κεράμων. Αξιοσημείωτη λεπτομέρεια το κατά μήκος σχίσιμο του αριστερού ακροκεράμου, προκειμένου να συμφωνεί με την τεθλασμένη γραμμή του γείσου. Οι αρχιτέκτονες και οι τεχνίτες εκείνης της εποχής πρόσεχαν την παραμικρή λεπτομέρεια, γιαυτό και θα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε τα έργα τους με περισσότερο σεβασμό 

Πήλινα φουρουσάκια στηρίζουν το γείσο

Η αυστηρή Αρ Νουβώ γυναικεία μορφή στη γωνία του τρίου ορόφου

Η παραστάδα του τρίτου ορόφου με τη γυναικεία μορφή και το φυτικό διάκοσμο. Επάνω από αυτήν, στη θέση του επιστυλίου, γύψινες γιρλάντες με άνθη

Γύψινο μετάλλιο με γυναικεία μορφή μεταξύ των κεντρικών παραθύρων του τρίτου ορόφου

Γιρλάντες, επίκρανα, ροζέτες και μετάλλια με τη γυναικεία μορφή ήταν βαμμένα λευκά. Ο τοίχος ήταν βαμμένος ροδί και τα γαλλικού τύπου κουφώματα ήταν χρώματος ανοικτού γκρι. Σήμερα έχουν πάρει όλα το φαιό χρώμα της εγκατάλειψης

Πήλινο μικρού μεγέθους επίκρανο του τρίτου ορόφου

Φουρούσι του μικρού εξώστη του τρίτου ορόφου, εξαιρετικής ποιότητας

Περίτεχνα και τα στριφτά κιγκλιδώματα του τρίτου ορόφου

Ο τρίτος όροφος φέρει τον πιο πλούσιο ανάγλυφο διάκοσμο: φουρουσάκια, γιρλάντες, ψευδοπαραστάδες, μετάλλια με γυναικείες μορφές, επίκρανα, μαρμάρινα μπαλκόνια και σιδερένια κάγκελα. Σε αυτόν, με την καλύτερη θέα προς την Ακρόπολη και την πλατεία της Αγίας Ειρήνης, βρίσκονταν τα καλύτερα δωμάτια

Άλλη γυναικεία μορφή στην ποδιά παραθύρου του δευτέρου ορόφου

Η γύψινη ποδιά του παραθύρου του δευτέρου ορόφου παρουσιάζει αρκετές φθορές

Εδώ βρισκόταν ο ενιαίος εξώστης του δευτέρου ορόφου. Τον στήριζαν φουρούσια, τα οποία με τη σειρά τους υποβάσταζαν οι πήλινοι Άτλαντες

Πήλινο κορινθιακό επίκρανο του δευτέρου ορόφου. Το άνθος του θυμίζει το κορινθιακό κιονόκρανο της αρχαίας Αγοράς

Μαρμάρινο κορινθιακό επίκρανο του ισογείου

Μαντεμένιο φουρούσι του μεταλλικού στεγάστρου των καταστημάτων του ισογείου

Λεπτομέρεια του φουρουσιού του στεγάστρου με δράκο

Η πινακίδα του ξενοδοχείου διατηρείται στη θέση της. Μόλις που διακρίνονται τα γράμματα

Η είσοδος του ξενοδοχείου. Εκατέρωθεν η νεοελληνική διαμόρφωση των καταστημάτων. Ελπίζουμε σύντομα να αποτελεί παρελθόν και το ισόγειο να ξαναλάμψει όπως παλιά

Η τραυματισμένη πρόσοψη επί της Αιόλου. Η θέα προς την Αγία Ειρήνη και την παρακείμενη πλατεία, που εξελίσσεται σε σημείο συνάντησης του κέντρου, καθιστά το κτήριο προνομιούχο

Ήταν Σεπτέμβριος του 1834 όταν επιχειρήθηκε η έναρξη εφαρμογής του νέου πολεοδομικού σχεδίου των Κλεάνθους και Σάουμπερτ για την Αθήνα. Με κάποια τελετουργική διαδικασία επιχειρήθηκε η διάνοιξη της «Αιολικής Οδού» εν μέσω διαμαρτυριών των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι έπρεπε να ξεσπιτωθούν για να κατεδαφιστούν τα σπίτια τους, που έπαιρνε ο δρόμος. Κανείς δεν είχε σκεφθεί ότι ερχόταν ο χειμώνας, και οι άστεγοι δεν θα είχαν πού να περάσουν τις κρύες ημέρες. Παρά την ανταλλαγή εγγράφων με έντονο ύφος μεταξύ νομαρχίας και δημογεροντίας, ο διευθυντής της αστυνομίας από την επομένη ήδη ημέρα διέταξε την εγκατάλειψη των οικιών, αλλιώς θα προέβαινε σε βίαιη έξωση των αντιδρώντων κατοίκων. Έτσι οι Αθηναίοι, λίγα χρόνια μετά τη μετατροπή της μικρής τους πόλης σε ερειπιώνα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως, αντί να είναι ευτυχείς που αυτή επελέγη ως πρωτεύουσα, ένιωθαν το αντίθετο: είχαν γίνει γείτονες με το Βασιλιά και τους υπουργούς, αλλά έχαναν τα σπίτια τους!

Άποψη του ξενοδοχείου από την πλατεία Αγίας Ειρήνης, στην οποία δεν πρέπουν τα απαίσια φωτιστικά της δεκαετίας του '80, σαν αυτό δεξιά. Να μην περάσει απαρατήρητη η αυθαίρετη κατασκευή του κτηρίου δεξιά!

Τελικά μετά από μύριες δυσκολίες οι οδοί Αιόλου και Αθηνάς ανοίχθηκαν και η άλλοτε ανατολίτικη Αθήνα ξεκίνησε την ευρωπαϊκή πορεία της ως πρωτεύουσα του νεοπαγούς Βασιλείου. Η οδός Αθηνάς αποτελούσε, βάσει του πολεοδομικού σχεδίου, μία από τις σημαντικότερες αρτηρίες της πόλεως. Το μεγάλο της πλάτος, η θέα προς την Ακρόπολη, η κατάληξη στην πλατεία Όθωνος (από το 1863 Ομονοίας), η ανέγερση επ’ αυτής του Δημαρχείου, του Δημοτικού Θεάτρου, της Δημοτικής Αγοράς και της Βαρβακείου Σχολής της έδιναν προοπτικές κοσμοπολιτισμού. Παρ’ όλα αυτά στην Αθηνάς εγκαταστάθηκαν εμπορικές επιχειρήσεις λαϊκού χαρακτήρα, ίσως λόγω της αμέσου γειτνιάσεως με τις μικροαστικές γειτονιές του Μοναστηρακίου, του Ψυρρή και του Γερανίου.

Φωτογραφία του 1956. Αν και την Αιόλου διέσχιζαν αυτοκίνητα, εντυπωσιάζει η κίνηση των πεζών

Το κοσμοπολίτικο εμπόριο συγκεντρώθηκε στην Αιόλου και τους γύρω δρόμους (δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν ως κάθετοι οι δρόμοι που διασταυρώνονται με αυτήν, αφού ακολουθούν την προεπαναστατική χάραξη, χωρίς ίχνος ευθείας γραμμής και ορθής γωνίας). Εξ αρχής προβλέφθηκε η ανέγερση διώροφων κτηρίων, με καταστήματα στο ισόγειο και κατοικίες ή ξενοδοχεία στον όροφο. Η Αιόλου ήταν ο πρώτος αθηναϊκός δρόμος που στρώθηκε με αμμοχάλικο το 1860 και σε αυτήν εγκαταστάθηκε η έδρα των δύο μεγαλύτερων εμπορικών τραπεζών της χώρας, της Εθνικής και της Εμπορικής. Η σημερινή έδρα της Εθνικής Τράπεζας προέκυψε από τη συνένωση του αρχικού της κτηρίου στη γωνία των οδών Αιόλου και Γεωργίου Σταύρου (τότε Τραπέζης) με το διπλανό «Ξενοδοχείο της Αγγλίας», που τότε ήταν το μεγαλύτερο και πολυτελέστερο της πόλεως και σε αυτό κατέλυαν όλοι οι ξένοι περιηγητές και οι προσωπικότητες που επισκέπτονταν την Αθήνα. Ακριβώς δίπλα από το Ξενοδοχείο της Αγγλίας, στη γωνία Αιόλου και Σοφοκλέους, βρισκόταν η οικία του πρώτου Δημάρχου Αθηναίων Αναργύρου Πετράκη. Επί της Αιόλου βρίσκονταν και δύο από τις ιστορικότερες εκκλησίες της Αθήνας, η Αγία Ειρήνη και η Παναγία η Χρυσοσπηλιώτισσα. Η πρώτη λειτούργησε ως μητροπολιτικός ναός πριν την ανέγερση της σημερινής Μητροπόλεως και εκεί εορτάσθηκε η ενηλικίωση του Βασιλέως Όθωνος. Η Χρυσοσπηλιώτισσα υπήρξε μία από τις πλουσιώτερες εκκλησίες της Αθήνας.

Φωτογραφία από τη δεκαετία του 1960 (Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.)

Εξ αρχής επομένως η Αιόλου ήταν η οδός του ακριβού εμπορίου, του χρήματος, των πολυτελών ξενοδοχείων, των ξένων περιηγητών. Απόδειξη της σημασίας του δρόμου στα αθηναϊκά δρώμενα ήταν ότι η διασταύρωσή της με την οδό Σταδίου στα Χαφτεία αποτελεί το «χιλιόμετρο 0» της χώρας, αφού από το σημείο αυτό ξεκινά η μέτρηση των χιλιομετρικών αποστάσεων.

Άποψη από την Αγία Ειρήνη. Φωτογραφία Γεωργίου Μπακούρου, Ιούλιος 1967

Με το πέρασμα των χρόνων δίνεται η δυνατότητα ανεγέρσεως περισσοτέρων ορόφων. Στο γύρισμα του αιώνα ο νεοκλασσικισμός, μετά από εβδομήντα σχεδόν χρόνια γόνιμης παρουσίας, παραδίδει σταδιακά τη σκυτάλη στη Νέα Τέχνη, την «Αρ Νουβώ». Τότε ανεγείρεται απέναντι από την Αγία Ειρήνη το πολυτελές «Ξενοδοχείον Εμπορικόν», σε μία ανάμειξη των δύο αρχιτεκτονικών ρευμάτων. Στο ισόγειό του στεγάζονται εμπορικά καταστήματα και στους τρεις ορόφους του εκτείνεται το ξενοδοχείο με τα δεκαεννέα δωμάτια. Η κεντρική είσοδος οδηγεί από το δρόμο μέσω μιας μαρμάρινης κλίμακας στην υποδοχή του ξενοδοχείου και από εκεί ξεκινά η ξύλινη κλίμακα για τους ορόφους. Τα πατώματα είναι από ακριβά ξύλα και οι οροφές ζωγραφισμένες. Στην πρόσοψη εντυπωσιάζουν οι γύψινες άνθινες γιρλάντες και οι γυναικείες μορφές σε στυλ Αρ Νουβώ, τα μαρμάρινα φουρούσια, τα σφυρήλατα κιγκλιδώματα. Εντυπωσιακότεροι όλων όμως είναι οι τέσσερεις πήλινοι Άτλαντες, που υποβαστάζουν τον εξώστη του δευτέρου ορόφου.

Οι Άτλαντες, φωτογραφημένοι από το Γεώργιο Μπακούρο 

Τα χρόνια πέρασαν, η πόλη και οι κάτοικοί της άλλαξαν και η αριστοκρατική Αιόλου έγινε και αυτή θύμα της αντιπαροχής και του τσιμέντου. Το Εμπορικόν παρήκμασε, έκλεισε και ξεκίνησε η αργή διαδικασία της καταρρεύσεως. Η ιδιοκτησία του κτηρίου πέρασε στο Λεκάζειο Γηροκομείο της Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας. Οι πήλινοι Άτλαντες αφαιρέθηκαν για το φόβο της πτώσεως, πετάχθηκαν στο εσωτερικό του κτηρίου και στη συνέχεια εκλάπησαν. Το Υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε το κτήριο διατηρητέο το 2010, αλλά η κατάρρευση δεν ανακόπηκε. Και εκεί που όλα έδειχναν ότι η μοίρα του κτηρίου ήταν προδιαγεγραμμένη, τον περασμένο Αύγουστο εγκρίθηκε η μελέτη αποκαταστάσεως και χρήσεως, με επαναφορά του στην αρχική μορφή και επανάχρηση ως μικρό ξενοδοχείο πολυτελείας. Ήδη έχουν ξεκινήσει κάποιες εργασίες και αν τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα, σε ένα χρόνο (ή ίσως λίγο περισσότερο) οι πήλινοι Άτλαντες θα στηρίζουν και πάλι τον εξώστη του δευτέρου ορόφου και θα αντικρύζουν τους περαστικούς της Αιόλου και τους θαμώνες της πλατείας Αγίας Ειρήνης. Αν γίνουν όλα αυτά πραγματικότητα, η Αθήνα θα είναι μία λίγο καλύτερη από σήμερα πόλη.

Επιστολικό δελτάριο των αρχών του εικοστού αιώνα. Αριστερά η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, δεξιά το ξενοδοχείο Εμπορικόν και στο βάθος η Ακρόπολη. Εικόνες σαν αυτήν θα είχαν διατηρηθεί εάν στην Ελλάδα δεν είχαν επικρατήσει οι πλεονέκτες και οι άπληστοι

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες ελήφθησαν από το Facebook: Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ.
Η έγκριση της μελέτης αποκαταστάσεως και επαναχρήσεως του ακινήτου εδώ.

I am Hellene!

Hey,
I'm neither a public service worker, nor a thief.
And, I don't drink ouzo, break plates or say Opa in my daily life.
Oh and I don't know Yorgo, Yanni, or Niko from Greece, although I am certain that they're really really nice...
My country is a democracy, actually it invented the concept...
I speak Greek and five other languages, and most of the people from my country speak at many foreign languages...
I could probably sew my country's flag in my backpack, but Greece's heritage goes far beyond the geographical borders. It invented the West...
I believe in Hellenism... The entire world aspires to its ideals...
And if I owe anybody any money today -and by the way I am not the only one- it's because I invented the idea of a free market! And if you critique me today, it's because I invented the idea of critique.
I believe in Freedom , so if I need to, I protest...
I believe in the joy of life. I have the right to. There's nothing wrong with that!
I can swim in the waters of over 6000 islands!
My country is of exceptional beauty, and tradition. And my family is a sacred institution!
You call me Greek, but it's Hellene, NOT Greek, HELLENE!
My name is Katerina...
And I am Hellene...

Άγιος Γεώργιος Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα

Οι μεγάλοι σταυροί και τα «τσιλλεράκια» σε εναλλάξ τοποθέτηση επιστέφουν το τύμπανο του τρούλου

Τους σταυρούς υποστηρίζουν, εν είδει φουρουσιού, λεοντοκεφαλές. Μεταξύ δύο διαδοχικών λεοντοκεφαλών βρίσκονται ανά τρία κεραμοπλαστικά κοσμήματα. Στο κατώτερο επίπεδο της κεραμοπλαστικής επιστέψεως όμοια κοσμήματα με κόγχες

Το ζωηρό κεραμιδί του κεραμοπλαστικού διακόσμου ζωντανεύει τη φαιόχρωμη λιθοδομή των τοίχων

Ο τρούλος της εκκλησίας

Στην ανώτερη ζώνη των τοίχων επαναλαμβάνονται οι δύο διακοσμητικές λωρίδες που συναντώνται στον τρούλο, χωρίς όμως τις λεοντοκεφαλές 

Αξιοσημείωτη η κεραμοσκεπή της εκκλησίας, που αποτελείται από ρομβοειδείς επίπεδες πλάκες

Το σύνολο του κεραμοπλαστικού διακόσμου της εκκλησίας και οι χαρακτηριστικοί στα εκκλησιαστικά έργα του Ερνέστου Τσίλλερ πυργίσκοι, ως προέκταση των ακρογωνιαίων λίθων των τοίχων

Στη γωνία των οδών Πειραιώς και Μυλλέρου, ο Άγιος Γεώργιος συνθλίβεται ανάμεσα στους όγκους των πολυκατοικιών. Με τους φοίνικες και τα δένδρα που τον περιβάλλουν όμως, αποτελεί όαση μέσα στην αθηναϊκή τσιμεντένια έρημο 

Ο Ερνέστος Τσίλλερ

Στην είσοδο του Μεταξουργείου από την οδό Πειραιώς βρίσκεται ο εορτάζων σήμερα Άγιος Γεώργιος του Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα, ένα μικρό σχετικά, αλλά πολύ κομψό εκκλησιαστικό έργο του Ερνέστου Τσίλλερ.

Περισσότερες πληροφορίες για το ναό, για τη συνοικία του Μεταξουργείου, για τον Ερνέστο Τσίλλερ και για το έργο του στην Ελλάδα, που τη μετέτρεψε από μία Οθωμανική επαρχία σε Ευρωπαϊκή χώρα.