Το άγνωστο παλαιό Κακουργιοδικείο στου Ψυρρή

Άποψη του αποπερατωμένου Κακουργιοδικείου με φόντο τα μπετά του πολύπαθου Ψυρρή

Τα μαρμάρινα φουρούσια του γείσου της εισόδου ήταν το μοναδικό διακοσμητικό στειχείο του λιτού κτηρίου του πρώιμου αθηναϊκού νεοκλασσικισμού 

Η νεοκλασσική πρόσοψη του κτηρίου. Το αέτωμα δεν είχε ποτέ ακρωτήρια

Η είσοδος του κτηρίου

Ο κεντρικός διάδρομος της Βιβλιοθήκης της Αρχιεπισκοπής και το ιερό της Αγίας Ελεούσας στο βάθος

Η Πλατυτέρα του ιερού υποβλητικά φωτισμένη, σε αντίθεση με το άπλετο φως της Βιβλιοθήκης

Ημικυκλικά τόξα της Τουρκοκρατίας και του Νεοκλασσικισμού

Η Πλατυτέρα και η πλινθοδομή των θόλων

Η ενίσχυση του παλαιού τμήματος του κτηρίου με σιδηροκατασκευή

Η κόγχη του ιερού

Το επίπεδο του ναού είναι γύρω στο ενάμισυ μέτρο χαμηλότερα από το κτήριο του 19ου αιώνα

Η αγκύλη στο λίθινο ανώφλι της θυρίδας είναι χαρακτηριστική των Οθωμανικών χρόνων

Το επίπεδο του Κακουργιοδικείου από το επίπεδο της Αγίας Ελεούσας

Θερμές ευχαριστίες στο προσωπικό της Βιβλιοθήκης της Αρχιεπισκοπής για τη βοήθειά του στη φωτογράφηση

Στη διασταύρωση των οδών Αγίας Ελεούσης και Κακουργιοδικείου στην περιοχή του Ψυρρή, λίγα μέτρα από το σταθμό του Μετρό, βρισκόταν επί Τουρκοκρατίας ο ενοριακός ναός της Αγίας Ελεούσας, εκκλησία «ευρύχωρη και καλοκτισμένη», της οποίας η στέγη κατέρρευσε κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως. Το 1835 αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί ως έδρα του Κακουργιοδικείου, λόγω της μεγάλης ελλείψεως δημοσίων κτιρίων στην Πρωτεύουσα του νεοπαγούς Ελληνικού κράτους (ανάλογη και η περίπτωση του «Χριστού του Κοπίδη», που στέγασε τον Άρειο Πάγο).
Για το σκοπό αυτό οικοδομήθηκε, μεταξύ των ετών 1835-1837, το σημερινό διώροφο νεοκλασσικό κτήριο, βάσει σχεδίων του Δανού αρχιτέκτονα Χριστιανού Χάνσεν (1803-1883), χωρίς ωστόσο να κατεδαφισθεί πλήρως η εκκλησία, το ιερό της οποίας σώζεται ακόμη στο βάθος του ισογείου του νεοκλασσικού. Μετά τη μετεγκατάσταση του Κακουργιοδικείου, στεγάστηκαν διαδοχικά στο κτήριο της Αγία Ελεούσας αστυνομικός σταθμός (μαρτυρείται το 1902) και υπηρεσίες του Ληξιαρχείου, ενώ από το 1935 χρησιμοποιήθηκε ως ενοικιαζόμενος χώρος γραφείων και αποθηκών.
Το 1955 περιήλθε στην Εκκλησία της Ελλάδος και φιλοξένησε αρχικά την Χ.Ε.Ε.Ν. και διάφορες φιλανθρωπικές και ιεραποστολικές οργανώσεις, διάστημα κατά το οποίο ο χώρος του ιερού λειτούργησε και πάλι ως εκκλησία. Από το 1972 το κτήριο παρέμεινε αχρησιμοποίητο, ενώ στη συνέχεια χαρακτηρίστηκε ιστορικό μνημείο και κρίθηκε διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (ΦΕΚ 1109/Β/1974 και 545/Δ/1993 αντίστοιχα).
Το 2001 πραγματοποιήθηκε μια πρώτη έρευνα της αρχιτέκτονος Βηθλεέμ Σαννίου - Παττακού υπό τύπον διπλωματικής εργασίας στο Ε.Μ.Π. και επακολούθησε πλήρης μελέτη αποκαταστάσεως, με στόχο να αναδειχθούν αρμονικά και οι δύο αρχιτεκτονικές φάσεις του οικοδομήματος, η οποία και εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού το 2002. Λίγο αργότερα πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες εργασίες, που περιελάμβαναν καθαίρεση των μεταγενέστερων προσθηκών, στερέωση και ενίσχυση της τοιχοποιίας, με δωρεά του ιδρύματος «Σταύρος Σ. Νιάρχος». Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν πρόσφατα και στο ανακαινισμένο Κακουργιοδικείο στεγάζεται πλέον η Βοβλιοθήκη της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, ενώ η Αγία Ελεούσα αναμένεται να λειτουργήσει εκ νέου.  

Πηγή: Αρχαιολογία της Πόλης των Αθηνών