Το άγαλμα της Βορείου Ηπείρου στην οδό Τοσίτσα

Η σύγχρονη Αθήνα μισεί τα αγάλματά της. Τα μισεί επειδή οι Αθηναίοι αγνοούν την ιστορία τους. Για το λόγο αυτό φέρονται σε αυτά όπως φέρθηκαν οι Έρουλοι και οι Βάνδαλοι. Απόδειξη αποτελεί το άγαλμα «Ήπειρος» στην πεζοδρομημένη οδό Τοσίτσα. Το άγαλμα, έργο του γλύπτη Κώστα Σεφερλή, δωρήθηκε στο Δήμο Αθηναίων το 1951. Τα επίσημα αποκαλυπτήρια έγιναν το 1953. Αναπαριστά μία γυναίκα με δεμένα πίσω τα χέρια, η οποία ανασηκώνει το κεφάλι. Η κίνηση είναι έντονη και αποτυπώνει την αντίσταση της αλυσοδεμένης αλύτρωτης γης της Βορείου Ηπείρου.

Το άγαλμα έχει την ατυχία να εδράζεται σε χαμηλή βάση και να βρίσκεται δίπλα από το Πολυτεχνείο. Έτσι δέχεται κάθε είδους βάρβαρη βεβήλωση από κάθε λογής ανεύθυνο και αστοιχείωτο. Τμήματά του έχουν καταστραφεί και το μάρμαρο έχει υποστεί κατά τόπους ανεπανόρθωτη φθορά. 

Ενώ ο γλύπτης χρησιμοποίησε τη γυναίκα για να υμνήσει τη Βόρειο Ήπειρο, η ποιήτρια Κική Δημουλά χρησιμοποίησε το άγαλμα για να υμνήσει τη γυναίκα. Επηρεασμένη από το γλυπτό έγραψε το ποίημα «Σημείο Αναγνωρίσεως». Στους στίχους της το άγαλμα συμβολίζει κάθε καταπιεσμένη γυναίκα που δεν μπορεί να κατακτήσει ελευθερίες. Από την δημοσίευση του ποιήματος στη συλλογή «Το λίγο του κόσμου» το 1971, το ποίημα ταυτίστηκε με το άγαλμα. 

 

Ὅλοι σὲ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,

ἐγὼ σὲ προσφωνῶ γυναίκα κατευθείαν.

Στολίζεις κάποιο πάρκο.

Ἀπὸ μακριὰ ἐξαπατᾶς.

Θαρρεῖ κανεὶς πὼς ἔχεις ἐλαφρὰ ἀνακαθίσει

να θυμηθεῖς ἕνα ὡραῖο ὄνειρο ποὺ εἶδες,

πῶς παίρνεις φόρα νὰ τὸ ζήσεις.

Ἀπὸ κοντὰ ξεκαθαρίζει τὸ ὄνειρο:

δεμένα εἶναι πισθάγκωνα τὰ χέρια σου

μ᾿ ἕνα σκοινὶ μαρμάρινο 

κι ἡ στάση σου εἶναι ἡ θέλησή σου 

κάτι νὰ σὲ βοηθήσει νὰ ξεφύγεις

τὴν ἀγωνία τοῦ αἰχμαλώτου.

Ἔτσι σὲ παραγγείλανε στὸ γλύπτη:

αἰχμάλωτη.

Δὲν μπορεῖς οὔτε μία βροχὴ νὰ ζυγίσεις στὸ χέρι σου,

οὔτε μία ἐλαφριὰ μαργαρίτα.

Δεμένα εἶναι τὰ μάτια σου.

Καὶ δὲν εἶν᾿ τὸ μάρμαρο μόνο ὁ Ἄργος.

Ἂν κάτι πήγαινε ν᾿ ἀλλάξει

στὴν πορεία τῶν μαρμάρων,

ἂν ἄρχιζαν τ᾿ ἀγάλματα ἀγῶνες

γιὰ ἐλευθερίες καὶ ἰσότητες,

ὅπως οἱ δοῦλοι,

οἱ νεκροὶ

καὶ τὸ αἴσθημά μας,

ἐσὺ θὰ πορευόσουναμὲς στὴν κοσμογονία τῶν μαρμάρων

μὲ δεμένα πάλι τὰ χέρια, αἰχμάλωτη.

Ὅλοι σὲ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,

ἐγὼ σὲ λέω γυναίκα ἀμέσως.

Ὄχι γιατὶ γυναίκα σὲ παρέδωσεστὸ μάρμαρο ὁ γλύπτης

κι ὑπόσχονται οἱ γοφοί σου

εὐγονία ἀγαλμάτων,

καλὴ σοδειὰ ἀκινησίας.

Γιατὶ τὰ δεμένα χέρια σου, ποὺ ἔχεις

ὅσους πολλοὺς αἰῶνες σὲ γνωρίζω,

σὲ λέω γυναίκα.

Σὲ λέω γυναίκα

γιατ᾿ εἶσ᾿ αἰχμάλωτη.

Κική Δημουλά, «Σημείο Αναγνωρίσεως», Το λίγο του κόσμου 1971