Ο γοτθικός ναός της Αγίας Κυριακής του Πύργου

Γοτθικά καμπαναριά, νεοκλασσικά ακρωτήρια και μεσογειακές πικροδάφνες συνθέτουν την εικόνα της Αγίας Κυριακής του Πύργου

Το δεξιό ακρωτήριο του αετώματος της προσόψεως

Το αριστερό ακρωτήριο

Η είσοδος του ναού από τη δυτική πλευρά θυμίζει βόρεια Ευρώπη

Η βόρεια είσοδος του ναού είναι νεοκλασσικού ρυθμού

 Η συμπάθεια των Πυργίων προς τους Βασιλείς Όθωνα και Αμαλία εκδηλώθηκε με έναν ασυνήθιστο τρόπο: κατά την ανέγερση του ναού του πολιούχου Αγίου Χαραλάμπους χρησιμοποιήθηκαν γοτθικά διακοσμητικά στοιχεία, ώστε κατά την παραμονή του το βασιλικό ζεύγος να αισθάνεται «σαν στο σπίτι του». Ο ναός ακολουθεί το συνηθισμένο στην περιοχή αρχιτεκτονικό ρυθμό της μονόκλιτης βασιλικής άνευ τρούλου με τα δύο πυργοειδή καμπαναριά στην πρόσοψη. Η απλότητα στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική επιβάλλεται από την υψηλή σεισμικότητα της περιοχής. Ωστόσο τα καμπαναριά είναι αμιγούς γοτθικού ρυθμού. Επίσης τα παράθυρα του ναού απολήγουν σε τεθλασμένα γοτθικά τόξα. Η στέγη ωστόσο δεν έχει τη μεγάλη κλίση των γοτθικών ναών της Ευρώπης.
Στο εσωτερικό το ζακυνθινό ξυλόγλυπτο τέμπλο με τις επτανησιακές εικόνες, ο μαρμάρινος ανάγλυφος βυζαντινός δικέφαλος αετός του δαπέδου και η νεοκλασσική ξύλινη οροφή με τη ζωγραφισμένη άμπελο συνυπάρχουν με τα γοτθικά στασίδια στους τοίχους. Στο αέτωμα της προσόψεως τέλος τοποθετήθηκαν δύο αξιόλογα νεοκλασσικά πήλινα ακρωτήρια. Το όλο αισθητικό αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται αν μη τι άλλο από πρωτοτυπία.

Η στέγη δεν ακολουθεί την έντονη κλίση των ναών της βόρειας Ευρώπης. Δυστυχώς ο περιβάλλων χώρος του ιστορικού ναού είναι μεταμορφωμένος σε υπαίθριο πάρκινγκ

Μέσα από την τσιμεντένια ασχήμια του μετασεισμικού Πύργου υψώνονται τα πυργοειδή γοτθικά καμπαναριά της ιστορικής εκκλησίας

Gruss von Ryrgos Domenikakirche: στην καρτ ποστάλ με τα γοτθικά γράμματα εικονίζεται το εσωτερικό του ναού, όπου οι ρυθμοί της Τέχνης βρίσκονται σε ένα χαρούμενο ανακάτεμα. Η εικόνα είναι σε μεγάλο βαθμό απαράλλακτη, εκτός από την παρουσία καθισμάτων

Οι βασιλείς επισκέφθηκαν τον Πύργο δύο φορές. Είναι άγνωστο εάν το ηλιόλουστο τοπίο της πεδινής Ηλείας τους θύμισε τη μακρινή πατρίδα τους Βαυαρία, παραμένει όμως απολύτως βέβαιο ότι η πόλη του Πύργου περιλαμβάνει στα μνημεία της αυτή την ασυνήθιστη εκκλησία. Φαίνεται ότι η Αγία Κυριακή βρήκε μιμητές στη γύρω περιοχή καθώς τουλάχιστον δύο ακόμη εκκλησίες, στο Επιτάλιο (Αγουλινίτσα) και στα Λασταίικα, έχουν γοτθικά στοιχεία στην αρχιτεκτονική τους. 

Ο αρχικός ναός του πολιούχου Αγίου Χαραλάμπους ήταν δωρεά του προύχοντα του Πύργου Χαράλαμπου Βιλαέτη. Εδώ ερχόταν και προσευχόταν κατά την παραμονή του Στον Πύργο ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο Ιμπραήμ κατά την επιδρομή του τον γκρέμισε, αλλά η ευλάβεια των Πυργίων μετά την Απελευθέρωση τον ξαναέκτισε

Η ευλάβεια του Γέρου του Μοριά δεν φαίνεται να συγκινεί τους σύγχρονους γείτονες του Αγίου, που βρίσκουν στο προαύλιο της εκκλησίας χώρο να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους

Άλλο περίεργο με τη συγκεκριμένη εκκλησία είναι ότι κατά την αποπεράτωσή της τελικά δεν καθαγιάστηκε στο όνομα του Αγίου Χαραλάμπους, αλλά της Αγίας Κυριακής. Ο μικρός ναός του Αγίου βρίσκεται σε μικρή απόσταση και κατά την Επανάσταση είχε μεταβληθεί σε ερείπια. Κατά τη διάρκεια της ανεγέρσεως του νέου ναού όμως αναστηλώθηκε το παλιό εκκλησάκι του Αγίου, οπότε η πολυάριθμη παροικία των Δημητσανιτών και των λοιπών Γορτυνίων που είχαν εγκατασταθεί στον Πύργο επέβαλε την Αγία Κυριακή, πολιούχο της Δημητσάνας, στο νεόδμητο ναό. Έτσι ο μικρός Άγιος Χαράλαμπος έγινε παρεκκλήσι του ενοριακού ναού της Αγίας Κυριακής, που περιελάμβανε σχεδόν τη μισή πόλη και μεγάλη έκταση των περιχώρων της μέχρι τα κοντινά χωριά. Ως ανάμνηση της αρχικής προθέσεως να χτιστεί ο ναός επ' ονόματι του Αγίου Χαραλάμπους είναι το έθιμο του εορτασμού της μνήμης του Αγίου στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής με τη μεταφορά της εικόνας του σε αυτήν, έθιμο που οι σώφρονες Πύργιοι ελπίζουν να μην καταργηθεί με την επιχειρούμενη ανέγερση ενός νέου τερατώδους ναού στα περίχωρα του Πύργου.
Από την ακατανόητη εμμονή της Μητροπόλεως Ηλείας και Ωλένης να χτιστεί νέος μεγάλος ναός του Αγίου Χαραλάμπους κινδύνεψε η Αγία Κυριακή με κατεδάφιση. Οι σεισμοί του Μαρτίου του 1993 προκάλεσαν σοβαρότατες ζημιές στην εκκλησία και δοκίμασαν σοβαρά τη στατική της επάρκεια. Η Μητρόπολη προσπάθησε να αδράξει την ευκαιρία και να κατεδαφίσει το σεισμόπληκτο ναό, προκειμένου στον ίδιο χώρο να ανεγερθεί ο νέος Άγιος Χαράλαμπος. Έτσι για αρκετά χρόνια ο τραυματισμένος ναός έστεκε γεμάτος ρωγμές στους τοίχους, περιμένοντας την οριστική τύχη του. Ευτυχώς το Υπουργείο Πολιτισμού έβαλε φρένο στα σχέδια της Μητροπόλεως και την υποχρέωσε να αποκαταστήσει τον ιστορικό ναό. Έτσι η Αγία Κυριακή απέκτησε πάλι την αρχική της λαμπρότητα και ο Πύργος την ιστορική παλαιά του εκκλησία.