Αιόλου 27Α: «Ξενοδοχείον Εμπορικόν», λίγο πριν την ανακαίνιση

Απλά ανθέμια με ανάγλυφα τα αρχαιοπρεπή γράμματα Σ Μ στην πλίνθο κοσμούν το γείσο, εδραζόμενα επί επιπέδων κεράμων. Αξιοσημείωτη λεπτομέρεια το κατά μήκος σχίσιμο του αριστερού ακροκεράμου, προκειμένου να συμφωνεί με την τεθλασμένη γραμμή του γείσου. Οι αρχιτέκτονες και οι τεχνίτες εκείνης της εποχής πρόσεχαν την παραμικρή λεπτομέρεια, γιαυτό και θα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε τα έργα τους με περισσότερο σεβασμό 

Πήλινα φουρουσάκια στηρίζουν το γείσο

Η αυστηρή Αρ Νουβώ γυναικεία μορφή στη γωνία του τρίου ορόφου

Η παραστάδα του τρίτου ορόφου με τη γυναικεία μορφή και το φυτικό διάκοσμο. Επάνω από αυτήν, στη θέση του επιστυλίου, γύψινες γιρλάντες με άνθη

Γύψινο μετάλλιο με γυναικεία μορφή μεταξύ των κεντρικών παραθύρων του τρίτου ορόφου

Γιρλάντες, επίκρανα, ροζέτες και μετάλλια με τη γυναικεία μορφή ήταν βαμμένα λευκά. Ο τοίχος ήταν βαμμένος ροδί και τα γαλλικού τύπου κουφώματα ήταν χρώματος ανοικτού γκρι. Σήμερα έχουν πάρει όλα το φαιό χρώμα της εγκατάλειψης

Πήλινο μικρού μεγέθους επίκρανο του τρίτου ορόφου

Φουρούσι του μικρού εξώστη του τρίτου ορόφου, εξαιρετικής ποιότητας

Περίτεχνα και τα στριφτά κιγκλιδώματα του τρίτου ορόφου

Ο τρίτος όροφος φέρει τον πιο πλούσιο ανάγλυφο διάκοσμο: φουρουσάκια, γιρλάντες, ψευδοπαραστάδες, μετάλλια με γυναικείες μορφές, επίκρανα, μαρμάρινα μπαλκόνια και σιδερένια κάγκελα. Σε αυτόν, με την καλύτερη θέα προς την Ακρόπολη και την πλατεία της Αγίας Ειρήνης, βρίσκονταν τα καλύτερα δωμάτια

Άλλη γυναικεία μορφή στην ποδιά παραθύρου του δευτέρου ορόφου

Η γύψινη ποδιά του παραθύρου του δευτέρου ορόφου παρουσιάζει αρκετές φθορές

Εδώ βρισκόταν ο ενιαίος εξώστης του δευτέρου ορόφου. Τον στήριζαν φουρούσια, τα οποία με τη σειρά τους υποβάσταζαν οι πήλινοι Άτλαντες

Πήλινο κορινθιακό επίκρανο του δευτέρου ορόφου. Το άνθος του θυμίζει το κορινθιακό κιονόκρανο της αρχαίας Αγοράς

Μαρμάρινο κορινθιακό επίκρανο του ισογείου

Μαντεμένιο φουρούσι του μεταλλικού στεγάστρου των καταστημάτων του ισογείου

Λεπτομέρεια του φουρουσιού του στεγάστρου με δράκο

Η πινακίδα του ξενοδοχείου διατηρείται στη θέση της. Μόλις που διακρίνονται τα γράμματα

Η είσοδος του ξενοδοχείου. Εκατέρωθεν η νεοελληνική διαμόρφωση των καταστημάτων. Ελπίζουμε σύντομα να αποτελεί παρελθόν και το ισόγειο να ξαναλάμψει όπως παλιά

Η τραυματισμένη πρόσοψη επί της Αιόλου. Η θέα προς την Αγία Ειρήνη και την παρακείμενη πλατεία, που εξελίσσεται σε σημείο συνάντησης του κέντρου, καθιστά το κτήριο προνομιούχο

Ήταν Σεπτέμβριος του 1834 όταν επιχειρήθηκε η έναρξη εφαρμογής του νέου πολεοδομικού σχεδίου των Κλεάνθους και Σάουμπερτ για την Αθήνα. Με κάποια τελετουργική διαδικασία επιχειρήθηκε η διάνοιξη της «Αιολικής Οδού» εν μέσω διαμαρτυριών των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι έπρεπε να ξεσπιτωθούν για να κατεδαφιστούν τα σπίτια τους, που έπαιρνε ο δρόμος. Κανείς δεν είχε σκεφθεί ότι ερχόταν ο χειμώνας, και οι άστεγοι δεν θα είχαν πού να περάσουν τις κρύες ημέρες. Παρά την ανταλλαγή εγγράφων με έντονο ύφος μεταξύ νομαρχίας και δημογεροντίας, ο διευθυντής της αστυνομίας από την επομένη ήδη ημέρα διέταξε την εγκατάλειψη των οικιών, αλλιώς θα προέβαινε σε βίαιη έξωση των αντιδρώντων κατοίκων. Έτσι οι Αθηναίοι, λίγα χρόνια μετά τη μετατροπή της μικρής τους πόλης σε ερειπιώνα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως, αντί να είναι ευτυχείς που αυτή επελέγη ως πρωτεύουσα, ένιωθαν το αντίθετο: είχαν γίνει γείτονες με το Βασιλιά και τους υπουργούς, αλλά έχαναν τα σπίτια τους!

Άποψη του ξενοδοχείου από την πλατεία Αγίας Ειρήνης, στην οποία δεν πρέπουν τα απαίσια φωτιστικά της δεκαετίας του '80, σαν αυτό δεξιά. Να μην περάσει απαρατήρητη η αυθαίρετη κατασκευή του κτηρίου δεξιά!

Τελικά μετά από μύριες δυσκολίες οι οδοί Αιόλου και Αθηνάς ανοίχθηκαν και η άλλοτε ανατολίτικη Αθήνα ξεκίνησε την ευρωπαϊκή πορεία της ως πρωτεύουσα του νεοπαγούς Βασιλείου. Η οδός Αθηνάς αποτελούσε, βάσει του πολεοδομικού σχεδίου, μία από τις σημαντικότερες αρτηρίες της πόλεως. Το μεγάλο της πλάτος, η θέα προς την Ακρόπολη, η κατάληξη στην πλατεία Όθωνος (από το 1863 Ομονοίας), η ανέγερση επ’ αυτής του Δημαρχείου, του Δημοτικού Θεάτρου, της Δημοτικής Αγοράς και της Βαρβακείου Σχολής της έδιναν προοπτικές κοσμοπολιτισμού. Παρ’ όλα αυτά στην Αθηνάς εγκαταστάθηκαν εμπορικές επιχειρήσεις λαϊκού χαρακτήρα, ίσως λόγω της αμέσου γειτνιάσεως με τις μικροαστικές γειτονιές του Μοναστηρακίου, του Ψυρρή και του Γερανίου.

Φωτογραφία του 1956. Αν και την Αιόλου διέσχιζαν αυτοκίνητα, εντυπωσιάζει η κίνηση των πεζών

Το κοσμοπολίτικο εμπόριο συγκεντρώθηκε στην Αιόλου και τους γύρω δρόμους (δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν ως κάθετοι οι δρόμοι που διασταυρώνονται με αυτήν, αφού ακολουθούν την προεπαναστατική χάραξη, χωρίς ίχνος ευθείας γραμμής και ορθής γωνίας). Εξ αρχής προβλέφθηκε η ανέγερση διώροφων κτηρίων, με καταστήματα στο ισόγειο και κατοικίες ή ξενοδοχεία στον όροφο. Η Αιόλου ήταν ο πρώτος αθηναϊκός δρόμος που στρώθηκε με αμμοχάλικο το 1860 και σε αυτήν εγκαταστάθηκε η έδρα των δύο μεγαλύτερων εμπορικών τραπεζών της χώρας, της Εθνικής και της Εμπορικής. Η σημερινή έδρα της Εθνικής Τράπεζας προέκυψε από τη συνένωση του αρχικού της κτηρίου στη γωνία των οδών Αιόλου και Γεωργίου Σταύρου (τότε Τραπέζης) με το διπλανό «Ξενοδοχείο της Αγγλίας», που τότε ήταν το μεγαλύτερο και πολυτελέστερο της πόλεως και σε αυτό κατέλυαν όλοι οι ξένοι περιηγητές και οι προσωπικότητες που επισκέπτονταν την Αθήνα. Ακριβώς δίπλα από το Ξενοδοχείο της Αγγλίας, στη γωνία Αιόλου και Σοφοκλέους, βρισκόταν η οικία του πρώτου Δημάρχου Αθηναίων Αναργύρου Πετράκη. Επί της Αιόλου βρίσκονταν και δύο από τις ιστορικότερες εκκλησίες της Αθήνας, η Αγία Ειρήνη και η Παναγία η Χρυσοσπηλιώτισσα. Η πρώτη λειτούργησε ως μητροπολιτικός ναός πριν την ανέγερση της σημερινής Μητροπόλεως και εκεί εορτάσθηκε η ενηλικίωση του Βασιλέως Όθωνος. Η Χρυσοσπηλιώτισσα υπήρξε μία από τις πλουσιώτερες εκκλησίες της Αθήνας.

Φωτογραφία από τη δεκαετία του 1960 (Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.)

Εξ αρχής επομένως η Αιόλου ήταν η οδός του ακριβού εμπορίου, του χρήματος, των πολυτελών ξενοδοχείων, των ξένων περιηγητών. Απόδειξη της σημασίας του δρόμου στα αθηναϊκά δρώμενα ήταν ότι η διασταύρωσή της με την οδό Σταδίου στα Χαφτεία αποτελεί το «χιλιόμετρο 0» της χώρας, αφού από το σημείο αυτό ξεκινά η μέτρηση των χιλιομετρικών αποστάσεων.

Άποψη από την Αγία Ειρήνη. Φωτογραφία Γεωργίου Μπακούρου, Ιούλιος 1967

Με το πέρασμα των χρόνων δίνεται η δυνατότητα ανεγέρσεως περισσοτέρων ορόφων. Στο γύρισμα του αιώνα ο νεοκλασσικισμός, μετά από εβδομήντα σχεδόν χρόνια γόνιμης παρουσίας, παραδίδει σταδιακά τη σκυτάλη στη Νέα Τέχνη, την «Αρ Νουβώ». Τότε ανεγείρεται απέναντι από την Αγία Ειρήνη το πολυτελές «Ξενοδοχείον Εμπορικόν», σε μία ανάμειξη των δύο αρχιτεκτονικών ρευμάτων. Στο ισόγειό του στεγάζονται εμπορικά καταστήματα και στους τρεις ορόφους του εκτείνεται το ξενοδοχείο με τα δεκαεννέα δωμάτια. Η κεντρική είσοδος οδηγεί από το δρόμο μέσω μιας μαρμάρινης κλίμακας στην υποδοχή του ξενοδοχείου και από εκεί ξεκινά η ξύλινη κλίμακα για τους ορόφους. Τα πατώματα είναι από ακριβά ξύλα και οι οροφές ζωγραφισμένες. Στην πρόσοψη εντυπωσιάζουν οι γύψινες άνθινες γιρλάντες και οι γυναικείες μορφές σε στυλ Αρ Νουβώ, τα μαρμάρινα φουρούσια, τα σφυρήλατα κιγκλιδώματα. Εντυπωσιακότεροι όλων όμως είναι οι τέσσερεις πήλινοι Άτλαντες, που υποβαστάζουν τον εξώστη του δευτέρου ορόφου.

Οι Άτλαντες, φωτογραφημένοι από το Γεώργιο Μπακούρο 

Τα χρόνια πέρασαν, η πόλη και οι κάτοικοί της άλλαξαν και η αριστοκρατική Αιόλου έγινε και αυτή θύμα της αντιπαροχής και του τσιμέντου. Το Εμπορικόν παρήκμασε, έκλεισε και ξεκίνησε η αργή διαδικασία της καταρρεύσεως. Η ιδιοκτησία του κτηρίου πέρασε στο Λεκάζειο Γηροκομείο της Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας. Οι πήλινοι Άτλαντες αφαιρέθηκαν για το φόβο της πτώσεως, πετάχθηκαν στο εσωτερικό του κτηρίου και στη συνέχεια εκλάπησαν. Το Υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε το κτήριο διατηρητέο το 2010, αλλά η κατάρρευση δεν ανακόπηκε. Και εκεί που όλα έδειχναν ότι η μοίρα του κτηρίου ήταν προδιαγεγραμμένη, τον περασμένο Αύγουστο εγκρίθηκε η μελέτη αποκαταστάσεως και χρήσεως, με επαναφορά του στην αρχική μορφή και επανάχρηση ως μικρό ξενοδοχείο πολυτελείας. Ήδη έχουν ξεκινήσει κάποιες εργασίες και αν τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα, σε ένα χρόνο (ή ίσως λίγο περισσότερο) οι πήλινοι Άτλαντες θα στηρίζουν και πάλι τον εξώστη του δευτέρου ορόφου και θα αντικρύζουν τους περαστικούς της Αιόλου και τους θαμώνες της πλατείας Αγίας Ειρήνης. Αν γίνουν όλα αυτά πραγματικότητα, η Αθήνα θα είναι μία λίγο καλύτερη από σήμερα πόλη.

Επιστολικό δελτάριο των αρχών του εικοστού αιώνα. Αριστερά η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, δεξιά το ξενοδοχείο Εμπορικόν και στο βάθος η Ακρόπολη. Εικόνες σαν αυτήν θα είχαν διατηρηθεί εάν στην Ελλάδα δεν είχαν επικρατήσει οι πλεονέκτες και οι άπληστοι

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες ελήφθησαν από το Facebook: Η ΑΘΗΝΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ.
Η έγκριση της μελέτης αποκαταστάσεως και επαναχρήσεως του ακινήτου εδώ.